CoMensha is lid van de landelijk TFM

De Landelijke Task Force Mensenhandel is in 2008 ingesteld door het ministerie van JenV. De TFM heeft als doel een bijdrage te leveren aan het tegengaan en voorkomen van alle vormen van uitbuiting, het bevorderen van een integrale aanpak van mensenhandel en het verbeteren van de positie van slachtoffers in Nederland. De TFM staat onder voorzitterschap van het College van procureurs-generaal en bestaat uit leden van diverse ministeries, de Nationaal Rapporteur Mensenhandel, politie- en gemeenteambtenaren. CoMensha heeft ook zitting in de TFM. Als inhoudelijke thema’s zijn Kwetsbare jongeren in instellingen en Betere bescherming van ernstig benadeelden geagendeerd. CoMensha heeft voor beide thema’s bijgedragen aan de voorbereiding.

Daarnaast vroeg CoMensha aandacht voor het samen met Jeugdzorg Nederland, Kenniscentrum LVB, Nederlands Jeugdinstituut en Tilburg University in 2020 uitgevoerde onderzoek naar signalering van mensenhandel in de jeugdhulpverlening en de daling in het aantal registraties van (vermoedelijke) slachtoffers bij CoMensha. Uit dit onderzoek zijn de volgende aanbevelingen voortgekomen: training en kennisontwikkeling zijn essentieel, gericht op zowel de inhoud als op de competenties die bijvoorbeeld nodig zijn bij het voeren van gesprekken over thema’s die als lastig ervaren worden of waarop een taboe heerst. Bovendien moet het onderwerp mensenhandel een structurele plek krijgen binnen de jeugdhulporganisaties. Een aan te wijzen interne aandachtfunctionaris kan een belangrijke rol vervullen als aanspreekpunt, expert en contactpersoon voor externe partijen. Daarnaast moet er beter worden samengewerkt met de politie, gemeenten en andere (zorg)partijen. Belangrijke schakel hierin is de regionale zorgcoördinator mensenhandel. CoMensha heeft de aanbevelingen besproken in een rondetafelbijeenkomst met bestuurders van jeugdzorginstellingen en het ministerie van VWS. Concrete opvolging moet nog volgen.

CoMensha is voorzitter van het SOM

Het SOM is een overleg van maatschappelijke (zorg)instellingen die een groot deel van de slachtoffers mensenhandel opvangen, begeleiden en/of voor deze groep een belangenbehartigingsfunctie vervullen. CoMensha is voorzitter van het overleg en voert het secretariaat. In 2021 vonden vier SOM-overleggen plaats. Daarin is onder meer aandacht gevraagd voor de onzekere positie van derdelanders. De leden van het SOM hebben reeds in 2020 hun zorgen hierover geuit, naar aanleiding van de SOM-brief aan de staatssecretaris over de positie van derdelanders. De opvolging van de aanbevelingen laat helaas nog op zich wachten.

Ook deden de SOM-leden een oproep aan de informateur, met als doel aandacht te vragen voor de aanpak van mensenhandel en dit mee te nemen in de formatiebesprekingen. Er is gevraagd om naast seksuele uitbuiting extra te focussen op arbeids- en criminele uitbuiting. Ook is nadruk gelegd op de (mogelijke) economische crisis als gevolg van de coronapandemie en op de extra kwetsbare positie van migranten en andere kwetsbaren in de samenleving. Er worden minder slachtoffers gesignaleerd en zowel Europol als UNODC heeft gewezen op het gevaar voor verschuiving naar online uitbuiting van kwetsbare minderjarigen. Het SOM deelt deze zorg en verwacht dat de gevolgen van de coronacrisis tot meer mensenhandel en uitbuiting zal leiden.

Tevens zijn de knelpunten bij toepassing van de Regeling Aziatische Horeca en de uitbuiting van Aziatische koks geagendeerd bij het ministerie van JenV, met als resultaat een expertmeeting met alle betrokken partijen, in samenwerking met HVO-Querido. Dit resulteerde eerst in de opschorting (2021) en later afschaffing van deze regeling (2022).

Er is ook een SOM-statement afgegeven over de impact van een uitspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) op de Nederlandse aanpak van mensenhandel. De zaak voor het EHRM betrof twee minderjarige Vietnamese slachtoffers van mensenhandel (criminele uitbuiting) in het Verenigd Koninkrijk. Het hof boog zich over de rol die opsporingsinstanties op zich moeten nemen om slachtoffers van mensenhandel te identificeren en de toepassing van het non-punishmentbeginsel in mensenhandel-gerelateerde zaken door het OM. Op basis van de uitspraak van het EHRM roept het SOM bevoegde opsporingsinstanties (politie, Inspectie SZW en KMar) op om meer proactief slachtoffers van mensenhandel te identificeren, zeker nu het Europees Hof heeft geconcludeerd dat het Rijk zich niet kan beroepen op het feit dat een persoon – vooral een minderjarige – niet zelf hoeft te vertellen over zijn of haar slachtofferschap. Dit betekent dat opsporingsinstanties de bewijslast voor vermoedelijk slachtofferschap niet zonder meer bij het vermoedelijk slachtoffer kunnen leggen (iets wat nu bij intakes wel gebeurt). Ook zouden de toepassing van het non-punishmentbeginsel en de redenering om al dan niet tot strafvervolging over te gaan inzichtelijk moeten worden gemaakt door het OM. Met name bij minderjarigen, waar dwang niet vereist is om uitbuiting of mensenhandel vast te stellen en het belang van het kind de primaire overweging is, zou de keuze om vervolging voort te zetten weloverwogen en goed onderbouwd moeten zijn.

CoMensha is voorzitter van het Landelijk zorgcoördinatorenoverleg

Zorgcoördinatoren zijn essentieel in de hulpverlening aan en begeleiding van slachtoffers van mensenhandel in de regio. Er werd onder andere overlegd over het verbeteren van de samenwerking met Veilig Thuis-organisaties, omdat in de praktijk blijkt dat die samenwerking niet in alle regio’s vanzelfsprekend is. Dit heeft geleid tot betere samenwerking tussen zorgcoördinatoren en Veilig-Thuis-organisaties. Daarnaast is nogmaals het belang benadrukt van het melden en registreren van vermoedelijke slachtoffers van mensenhandel bij CoMensha. Aandachtspunten waren nut en noodzaak, privacyaspecten en de wijze van aanlevering. Tevens heeft CoMensha op verzoek van de zorgcoördinatoren een thematische verdieping georganiseerd, gericht op het thema arbeidsuitbuiting met onder meer een presentatie van de NLA. Hierbij is aandacht besteed aan het grijze gebied tussen ernstige benadeling en arbeidsuitbuiting en het werkproces van de NLA. Ook biedt het overleg de mogelijkheid tot het uitwisselen van best practices en het bespreken van knelpunten.

CoMensha is voorzitter van het landelijk overleg aandachtsfunctionarissen Veilig Thuis

CoMensha nam in 2018 het initiatief tot het oprichten van het Landelijke overleg aandachtsfunctionarissen mensenhandel Veilig Thuis. Het doel is om de samenwerking met Veilig Thuis-organisaties te verbeteren en om de signalering, melding en doorverwijzing van slachtoffers van mensenhandel in heel Nederland goed te laten verlopen. Ook is de aandacht gevestigd op het gebruik van de meldcode en de ervaringen hiermee en werd gekeken naar opleidingstrajecten voor medewerkers van Veilig Thuis. CoMensha heeft hierbij gerichte input gegeven voor signalering van mensenhandel.

Overleg NLA-zorgcoördinatoren

In 2017 heeft CoMensha het initiatief genomen tot het NLA-overleg met zorgcoördinatoren. CoMensha faciliteert hierbij, zodat inspecteurs en zorgcoördinatoren meer inzicht hebben in elkaars werk en het ook beter op elkaar kunnen afstemmen. Uiteindelijk doel is de belangen van slachtoffers beter te dienen en te beschermen. Een van de besproken knelpunten was de wens tot het versneld kunnen regelen van een IQ-test voor slachtoffers van mensenhandel, waarbij vermoedens zijn van een licht verstandelijke beperking. CoMensha zal contact leggen met de vereniging Meedoen mogelijk maken (MEE NL) om te verkennen of slachtoffers van mensenhandel met voorrang behandeld kunnen worden. Daarnaast is aandacht geschonken aan de Opvang ISZW en de pilot Opvang voor ernstig benadeelden (gestart in 2022). CoMensha heeft voor deze opvangregeling het werkproces opgesteld.

Samenwerking met de Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst (KNMG)/zorgprofessionals om signalering mensenhandel te verbeteren

CoMensha vindt het belangrijk dat zorgprofessionals een signalerende rol vervullen als het gaat om herkennen van signalen van mensenhandel. CoMensha zet samen met FairWork dan ook actief in op deze rol van (huis-)artsen en andere medische professionals. Vele slachtoffers komen in aanraking met een zorgprofessional ten tijde van de uitbuiting. We zijn hierover in nauw contact met onder meer de KNMG. Dit heeft er ook toe geleid dat mensenhandel expliciet is opgenomen in de meldcode. In samenwerking met ervaringsdeskundige Sameena van der Meijden en de KNMG zijn er voor negen KNMG-districten bewustwordings- en signaleringsbijeenkomsten gehouden, met als doel de kennis en attitude over mensenhandel te vergroten en bekendheid te geven aan de nieuwe meldcode. Het langetermijndoel is dat (huis)artsen slachtoffers van mensenhandel beter signaleren. Effectieve signalering zorgt ervoor dat slachtoffers sneller doorverwezen worden; ze krijgen betere hulp en kunnen eerder aanspraak maken op hun rechten. Daarnaast is er een toolkit ontwikkeld, een informatiepakket voor huisartsen. Het bevat naast de Veilige Vragen een verzameling van praktijkvoorbeelden met signalen van mensenhandel, de Handreiking en factsheets. Meer informatie over dit project via deze link.

Samenwerking met ervaringsdeskundigen

Onze ambitie is om beleid en activiteiten zo goed mogelijk aan te laten sluiten op de problematiek van slachtoffers. CoMensha wil om die reden de samenwerking met ervaringsdeskundigen verstevigen en intensiveren. Ook vragen ketenpartners regelmatig advies over inzet van ervaringsdeskundigen.

Momenteel wordt er in het werkveld gefragmenteerd samengewerkt met ervaringsdeskundigen. Daarom is CoMensha in 2021 gestart met onderzoek naar de behoefte aan een platform voor ervaringsdeskundigen voor alle vormen van uitbuiting. Naar aanleiding hiervan heeft CoMensha samenwerking gezocht met de Vliegende Brigade Ervaringsdeskundigheid. De brigade is samengesteld uit ervaringsdeskundigen en ondersteunt gemeenten, cliënten- en naastenorganisaties en andere relevante organisaties als het gaat om de inzet van ervaringskennis en -deskundigheid.

Ontmoetingsdag voor slachtoffers van mensenhandel

Jaarlijks organiseert CoMensha een ontmoetingsdag voor slachtoffers van mensenhandel en hun kinderen. Op deze dag staan zij in het middelpunt van de belangstelling. Dit bijzondere evenement biedt informatie, plezier, diverse workshops, lekker eten en muziek. Met ruim honderd deelnemers en kinderen is het festival ieder jaar een groot succes.

In oktober 2021 heeft CoMensha samen met enkele opvanglocaties een online Ontmoetingsmiddag georganiseerd voor slachtoffers van mensenhandel in Nederland. Het afwisselende en creatieve programma met als thema Show your true colours werd geleid door Aldith Hunkar. De middag startte met een lunch op eigen locatie, gevolgd door een solo salsales met swingende muziek van Liza Veenboer, een educatieve ademworkshop door Joyce Tacl, muziek van Maame Joses en een partybingo onder leiding van Dineke Faas.

CoMensha is oprichter en lid van La Strada International, een Europees ngo-platform dat vanuit een mensenrechtenperspectief slachtoffers van mensenhandel ondersteunt. Het platform heeft als doel mensenhandel te voorkomen en de rechten van verhandelde personen te beschermen en te realiseren. Dit gebeurt door slachtoffers toegang te bieden tot adequate bijstand en ondersteuning, informatie- en kennisuitwisseling en capaciteitsopbouw van ngo's en andere belanghebbenden. De nadruk ligt op monitoring van en pleitbezorging voor de effectieve implementatie van Europees beleid en regelgeving tegen mensenhandel. Momenteel heeft La Strada International 25 leden en 5 geassocieerde leden in 23 Europese landen.

We namen onder meer deel aan het online maandelijks overleg van La Strada International en de ledenvergadering ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van deze organisatie. Thema’s waren onder andere de positie van derdelanders, het recht van het slachtoffer op compensatie en dataverzameling.

CoMensha is ook lid van Global Alliance Against Traffic in Women (GAATW). GAATW is een alliantie van meer dan 80 niet-gouvernementele organisaties uit Afrika, Azië, Europa, Latijns-Amerika en de Caraïben en Noord-Amerika. Het International Secretariaat is gevestigd in Bangkok, Thailand en coördineert de activiteiten van de alliantie, verzamelt en verspreidt informatie en pleit namens de alliantie op regionaal en internationaal niveau. Lidorganisaties zijn onder meer migrantenrechtenorganisaties, organisaties ter bestrijding van mensenhandel, zelfgeorganiseerde groepen migrerende werknemers, huishoudelijk personeel, overlevenden van mensenhandel en sekswerkers, mensenrechten- en vrouwenrechtenorganisaties en directe dienstverleners.

CoMensha is tevens lid van het EU Civil Society Platform en nam in 2021 ook deel aan de online overleggen van dit platform. Onderwerpen waren onder meer de samenwerking tussen EU-opsporingsdiensten en wijze van terugkrijgen van financiële verdiensten uit mensenhandel. Tevens zijn kennis en ervaringen uitgewisseld over hoe leden hun activiteiten hebben uitgevoerd ten tijde van de coronamaatregelen.

CoMensha is ook agenda-lid van het Netwerk VN-Vrouwenverdrag. Dit is een overlegstructuur van verschillende vrouwen- en mensenrechtenorganisaties en onafhankelijke experts. De doelstellingen van het Netwerk VN-Vrouwenverdrag zijn het bevorderen van informatievoorziening en expertise met betrekking tot het VN‑Vrouwenverdrag, het lobbyen voor een goede implementatie van het VN-Vrouwenverdrag en het gezamenlijk tot stand brengen van schaduwrapportages en andere stukken die bijdragen aan het bovenstaande.

Start Europees Project Postcare

Op 1 maart 2021 startte Postcare, een 18 maanden durend Europees project dat zich richt op uitdagingen rondom de detachering van derdelanders in de zorgsector in verschillende Europese landen. La Strada International, een van de projectpartners, heeft CoMensha gevraagd om gezamenlijk de Nederlandse situatie te onderzoeken. Postcare is gefinancierd door de Europese Commissie en de coördinatie ligt bij de Italiaanse Vereniging van Vakbonden CONSFAL. De uitvoering vindt plaats door een internationaal consortium van vakbonden, universiteiten, onderzoeksinstituten en expertorganisaties in acht Europese landen: Italië, Spanje, Servië, Slovenië, Polen, Duitsland, Griekenland en Nederland. De verwachte resultaten zijn onder andere een verbeterde bewustwording van de implementatie van de EU-Detacheringsrichtlijn bij werkgevers, sociale partners en autoriteiten, inzicht in trends en uitdagingen in de detachering van derdelanders in de zorg en aanbevelingen voor de toekomst. In Nederland is de detacheringsrichtlijn omgezet in de Wet arbeidsvoorwaarden grensoverschrijdende arbeid (Waga).

Rest Project

De afgelopen twee jaar heeft CoMensha deelgenomen aan het Europese REST-project. REST staat voor REsidency STatus: Strengthening the Protection of Trafficked Persons en is mede gefinancierd door de Raad van Europa. Het project wordt gecoördineerd door LEFÖ-IBF (Oostenrijk) en bestaat uit een consortium van het Comité Contre l’esclavage Moderne (Frankrijk), Proyecto Esperanza (Spanje), La Strada Moldova (Moldavië), Astra (Servië) en CoMensha. Alle organisaties zijn lid van La Strada International. Het doel van het project is het versterken van de positie van slachtoffers van mensenhandel uit derdelanden en het recht op een verblijfstatus in het licht van bescherming op lange termijn.