Woord vooraf
Het jaar
2021
791 nieuwe slachtoffers
aangemeld
Ook 2021 stond in het teken van de Coronapandemie. Dit had voor het team van CoMensha en voor de ketenpartners invloed op de aanpak van mensenhandel. Desondanks heeft CoMensha zich volop ingezet om mensenhandel aan te pakken, slachtoffers te beschermen en de belangen van slachtoffers hoog op de agenda te zetten. Onder andere door de eerste hulp te coördineren, de opvang te regelen, door feiten over aard en omvang van mensenhandel in beeld te brengen, door gemeenten te ondersteunen bij de aanpak van mensenhandel, ketenpartners te adviseren, door bewustwording te creëren bij ketenpartners, andere professionals en het Nederlandse publiek en door partners te verbinden. Een veelomvattende opdracht, die CoMensha gedreven uitvoert. Weliswaar met een klein team, maar met een grote impact. In dit jaarbeeld leest u over de resultaten die we in 2021 hebben behaald, over de uitdagingen waar we voor staan en over de feiten over aard en omvang van mensenhandel. Waarbij we nadrukkelijk opmerken dat de cijfers naar ons inziens slechts een topje van de ijsberg laten zien. Een trieste constatering.
Het probleem van mensenhandel is veel groter dan het aantal meldingen laat zien. In 2021 is het aantal meldingen ten opzichte van 2020 (verder) gedaald van 1.013 naar 791. Dat is een zorgelijke ontwikkeling, omdat het niet aannemelijk is dat het daadwerkelijke aantal slachtoffers van mensenhandel is afgenomen. Een groot deel van de slachtoffers wordt niet gezien en blijft daardoor in de uitbuitingssituatie zitten. Dit mogen we niet laten gebeuren. Mensenhandel verdient alle prioriteit, elk slachtoffer is er één te veel!
quote quote
quote quote
CoMensha heeft zich ondanks de pandemie opnieuw met veel energie ingezet om mensenhandel aan te pakken en de slachtoffers te beschermen. Door de feiten over aard en omvang van mensenhandel in beeld te brengen. Door de eerste hulp te coördineren, door de opvang te regelen. Door een meer landelijk dekkende zorgcoördinatie te bewerkstellingen. Door bewustwording te creëren. In dit Jaarbeeld leest u voor welke uitdagingen we staan in de aanpak van mensenhandel. Een belangrijke uitdaging blijft om meer zicht te verkrijgen op aard en omvang van mensenhandel, daders te vervolgen en voldoende te bestraffen.
Daling van het aantal meldingen
Het jaar 2021 wordt gekenmerkt door een daling van het aantal meldingen van slachtoffers van mensenhandel. In 2019 kregen we nog 1.372 slachtoffers aangemeld, in 2020 zakte dit aantal naar 1.013 en in 2021 daalde het verder naar 791 slachtoffers van mensenhandel. Alhoewel wij niet de exacte oorzaak weten van de daling, hebben we het vermoeden dat de daling in 2021 zich heeft voortgezet door drie oorzaken: de pandemie, de interpretatie van de AVG en een andere prioritering bij de opsporingsdiensten. Want ondanks de daling van het aantal meldingen, is het niet aannemelijk dat het daadwerkelijke aantal slachtoffers van mensenhandel in Nederland is afgenomen.
Aantal meldingen 2020 vs 2021
Hoe het Jaarbeeld te lezen?
In hoofdstuk 1, Aard & omvang, laten we de cijfers van 2021 zien en in de bijlagen gaan we daar gedetailleerd op in. We geven onder meer aan welk geslacht de slachtoffers hebben, welke leeftijd en nationaliteit, de sectoren waarin ze zijn uitgebuit en door wie ze zijn aangemeld.
Vervolgens gaan we in hoofdstuk 2 in op onze signalerende, adviserende & agenderende functie. Op diverse podia en gremia zorgen we ervoor dat mensenhandel op de agenda komt.
Onze rol in de coördinatie van de eerste hulp en opvang komt aan bod in hoofdstuk 3, Zorgcoördinatie & opvang. Hier is tevens te zien dat mede door onze inzet het landelijk dekkend netwerk van zorgcoördinatoren ook in 2021 gegroeid is.
Voorlichting & bewustwording, hoofdstuk 4, gaat in op onze rol om professionals en ook burgers te laten zien dat mensenhandel in Nederland voorkomt. We leren hen de signalen van mensenhandel te herkennen en hierop actie te ondernemen. Onze fototentoonstelling Open je Ogen voor mensenhandel wordt vooral strategisch ingezet, passend bij ontwikkelingen in een regio, bijvoorbeeld ter ondersteuning van daadwerkelijke stappen voorwaarts in de aanpak van mensenhandel.
In hoofdstuk 5, Verbindende rol & ketenaanpak, wordt benadrukt dat samenwerking en verbinding belangrijke voorwaarden zijn om mensenhandel aan te pakken. We gaan in op onze rol in de ketenaanpak, waarin we zorg- en veiligheidspartners met elkaar verbinden, en ook samenwerking op regionaal, landelijk en internationaal niveau bevorderen.
Dank
Ons werk kunnen we alleen doen in samenwerking met ketenpartners. Dank voor het vertrouwen dat u ons heeft gegeven. En dank aan de slachtoffers die hun verhaal met ons wilden delen. Dank ook aan het team van CoMensha dat zich ondanks de pandemie en de beperkende coronamaatregelen wederom met volle energie heeft ingezet, veelal online en vanuit de thuissituatie. Laten we samen de schouders eronder blijven zetten en de krachten blijven bundelen. Alleen samen kunnen we mensenhandel aanpakken.
'Werk samen met ons aan de aanpak van mensenhandel.
Open je ogen voor mensenhandel!'
Drs. Ina H.R. Hut
Directeur-bestuurder CoMensha
Coronapandemie
Het jaar 2021 was opnieuw een jaar waarin de Coronapandemie een grote rol speelde. Ook voor onze ketenpartners speelden de, vanwege Covid-19 ingestelde, beperkende maatregelen een belangrijke rol, met alle gevolgen voor signalering, meldingen en opvang van slachtoffers van mensenhandel. Zichtbaar en onzichtbaar.
Interpretatie AVG
De AVG (ingevoerd in mei 2018) speelt nog steeds een rol bij het aantal aanmeldingen. Conform het Besluit politiegegevens zijn opsporingsdiensten verplicht om slachtoffers van mensenhandel bij ons te melden. Voor sommige andere melders, zoals zorgcoördinatoren, is de onzes inziens te strenge interpretatie van de AVG helaas nog steeds vaak een drempel om bij CoMensha te melden. Overigens zien we ten opzichte van 2020 wel een stijging van het aantal meldingen door zorgcoördinatoren (2020: 167; 2021: 202). Wij zijn met privacy-experts bezig om juridisch te onderbouwen dat de AVG geen belemmering hoeft te zijn om bij CoMensha te melden. Ook het ministerie van JenV is hierbij betrokken. Zie voor verdere toelichting hoofdstuk 2.
Bij het opsporen van slachtoffers van mensenhandel gaat het in eerste instantie vaak om zachte signalen die door de diverse ketenpartners in verschillende registratiesystemen worden opgeslagen. De vraag is of de informatie-uitwisseling tussen de systemen voldoende tot stand komt, met andere woorden of de signalen uit de diverse systemen voldoende bij elkaar komen. Want zicht op mensenhandel ontstaat meestal door een optelsom van meerdere signalen.
Capaciteitstekort
Mogelijk speelt ook mee dat opsporingsdiensten minder capaciteit inzetten op het signaleren en opsporen van mensenhandel. Met name bij de Nationale Politie zien we een sterke afname van het aantal meldingen, van 490 meldingen in 2020 naar 310 in 2021. Bij de Nationale Politie is er sprake van vergrijzing en wordt er meer prioriteit gegeven aan bijvoorbeeld de problematiek rondom asielcentra, waardoor er minder capaciteit beschikbaar is voor de aanpak van mensenhandel.