Woord vooraf
Het jaar
2020
Corona heeft grote impact op aanpak mensenhandel
Het jaar 2020 was voor de aanpak van mensenhandel een bijzonder jaar. Door de coronapandemie stond (en staat) de wereld op z’n kop. En dat had ook invloed op de aanpak van mensenhandel. Opsporingsdiensten die meer vanuit huis werkten en minder controles uitvoerden, waardoor mensenhandel minder werd gesignaleerd. Meer mensen en kinderen waren online, met de bijbehorende risico’s. De vaak slechte leef- en werksituatie van arbeidsmigranten die extra zichtbaar werden door de coronapandemie. Verminderde reismogelijkheden, waardoor minder potentiële slachtoffers naar Nederland kwamen. Sekswerkers die een groot deel van het jaar hun werk niet mochten uitoefenen, met als gevolg dat een deel illegaal en buiten het zicht ging werken. Zichtbare en onzichtbare effecten van corona op mensenhandel. Met alle gevolgen voor de signalering, meldingen en opvang van slachtoffers van mensenhandel.
Corona heeft zichtbaar en onzichtbaar effect op de bestrijding van mensenhandel
CoMensha heeft zich ondanks de pandemie opnieuw met veel energie ingezet om mensenhandel aan te pakken en de slachtoffers te beschermen. Door de feiten over aard en omvang van mensenhandel in beeld te brengen. Door de eerste hulp te coördineren, door de opvang te regelen. Door een meer landelijk dekkende zorgcoördinatie te bewerkstellingen. Door bewustwording te creëren. In dit Jaarbeeld leest u voor welke uitdagingen we staan in de aanpak van mensenhandel. Een belangrijke uitdaging blijft om meer zicht te verkrijgen op aard en omvang van mensenhandel, daders te vervolgen en voldoende te bestraffen.
Afname van het aantal meldingen
Het jaar 2020 laat een afname in het aantal gemelde slachtoffers van mensenhandel zien. Werden er in 2019 1372 slachtoffers gemeld, in 2020 waren dit er 1013. Een afname die met name wordt veroorzaakt door een forse daling van het aantal meldingen door de Politie en door de zorgcoördinatoren. De pandemie is de belangrijkste oorzaak van de afname van het aantal meldingen; de signalering, identificatie en opvang van slachtoffers ondervonden namelijk ernstige hinder door de beperkende maatregelen.
We hebben nog steeds lang niet alle slachtoffers in beeld. Schattingen lopen uiteen van 5000 – 7500 (de Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen) tot circa 30.000 (de International Labour Organization). En aannemelijk is dat er juist in tijden van crisis meer mensen kwetsbaarder worden voor uitbuiting, dus dat het aantal slachtoffers eerder toeneemt dan afneemt.
Aantal meldingen 2020 vs. 2019
Arbeidsuitbuiting wel beter in beeld
De slechte leef- en werkomstandigheden van arbeidsmigranten werden door de pandemie en de beperkende maatregelen pijnlijk zichtbaar. Vaak konden arbeidsmigranten de regels niet in acht nemen, wat leidde tot veel besmettingen onder deze doelgroep. Mede op ons initiatief is hier extra aandacht voor gekomen en heeft een Aanjaagteam onder leiding van Emile Roemer aanbevelingen gedaan om de omstandigheden van arbeidsmigranten structureel te verbeteren.
Het kabinet steunt de aanbevelingen en is ermee aan de slag gegaan. Collega-organisatie FairWork heeft tweeënhalf keer zoveel hulpverzoeken gekregen als in voorgaande jaren en heeft dientengevolge ook veel meer slachtoffers van arbeidsuitbuiting gemeld.
Hoe het Jaarbeeld te lezen?
In het deel Aard & omvang laten we de cijfers van 2020 zien; welk geslacht de slachtoffers hebben, welke leeftijd, de nationaliteit, de sectoren waarin ze zijn uitgebuit en door wie ze zijn aangemeld.
Vervolgens gaan we in op onze Signalerende, adviserende & agenderende functie. Op diverse podia en gremia zorgen we ervoor dat mensenhandel op de agenda komt.
Onze rol in de coördinatie van de eerste hulp en opvang komt aan bod in Zorgcoördinatie & opvang. Hier is tevens te zien dat mede door onze inzet het landelijk dekkend netwerk van zorgcoördinatoren ook in 2020 gegroeid is.
Voorlichting & bewustwording gaat in op onze belangrijke rol om professionals en ook burgers te laten zien dat mensenhandel in Nederland voorkomt. We leren hen de signalen van mensenhandel te herkennen en hierop actie te ondernemen. Onze fototentoonstelling Open je Ogen voor mensenhandel wordt vooral strategisch ingezet, passend bij ontwikkelingen in een regio, bijvoorbeeld ter ondersteuning van daadwerkelijke stappen voorwaarts in de aanpak van mensenhandel.
In het deel Verbindende rol & ketenaanpak zien we dat samenwerking en verbinding belangrijke voorwaarden zijn om mensenhandel aan te pakken. We gaan in op onze rol in de ketenaanpak, waarin we zorg- en veiligheidspartners met elkaar verbinden, maar ook bevorderen we samenwerking op regionaal, landelijk en internationaal.
Dank
Ons werk kunnen we alleen doen in samenwerking met ketenpartners. Dank voor het vertrouwen dat u ons heeft gegeven. En dank aan de slachtoffers die hun verhaal met ons wilden delen. Dank ook aan het team van CoMensha dat zich ondanks de pandemie en de beperkende coronamaatregelen met volle energie heeft ingezet, veelal online en vanuit de thuissituatie. Laten we ook in 2021 samen de schouders eronder blijven zetten en de krachten blijven bundelen. Alleen samen kunnen we mensenhandel aanpakken.
'Wegkijken is medeplichtig zijn!'
Drs. Ina H.R. Hut
Directeur-bestuurder CoMensha
Algemene verordening gegevensbescherming (AVG)
Ook de AVG speelt nog steeds een rol bij het aantal meldingen. Conform het Besluit politiegegevens zijn opsporingsdiensten verplicht om slachtoffers van mensenhandel bij ons te melden. De AVG vormt hierdoor geen hindernis bij het aanmelden van mogelijke slachtoffers. De onzes inziens te strikte interpretatie van de AVG vormt voor de andere melders helaas vaak wel een drempel om bij CoMensha te melden. Wij zijn met privacy-experts bezig om juridisch te onderbouwen dat de AVG geen belemmering hoeft te zijn om bij CoMensha te melden. Ook het ministerie van Justitie en Veiligheid is hierbij betrokken.
Aantal slachtoffers met Poolse nationaliteit op nummer één
Slachtoffers met de Poolse nationaliteit staan bovenaan de lijst met 190 slachtoffers, gevolgd door de Nigeriaanse nationaliteit met 185 slachtoffers. Slachtoffers met de Nederlandse nationaliteit staan op de derde plaats met 155 slachtoffers.
Aantal opvangverzoeken fors gedaald
In 2020 hebben we 97 opvangverzoeken ontvangen (82 opvangverzoeken resulteerden in plaatsing in de opvang), tegenover 194 in 2019. Hier zien we een forse afname ten opzichte van 2019. Het afgelopen jaar hebben we voor het eerst gebruik kunnen maken van de extra plaatsen voor slachtoffers van mensenhandel die te maken hebben met meervoudige problematiek, hetgeen voorheen vaak tot een contra-indicatie leidde.